ALKIŞ,KARGIŞ, İLENÇ, DUA, İNANIŞ,

DEYİM, ATASÖZÜ

Her toplumda olduğu gibi Fethiye Köyü’nde de günlük yaşam sürerken acılar, mutluluklar iç içe yaşanıyor. Yaşanan olgulara göre de, dil durmayıp bir şeyler üretiyor. Yeri geliyor övgü, yeri geliyor  sövgü oluyor söylediklerimiz. Kimi yerde alkış, kimi yerde de ilenç oluyor. Acısı, tatlısı ile bu değerler bize ait. Bir toplumu tanımanın yolu onun folklorunu bilip, yaşamaktan geçer.

Bu satırlar sıkışık bir zamanda yapılan çok ama çok hızlı bir derlemenin ürünüdür. Ancak bir başlangıçtır. Bu sayfalar çoğaltılıp, renklendirilebilir.

Atasözleri:

Asil azmaz, tuz kokmaz

Armut piş, ağzıma düş.

Ağır ol batman döğesin.

Ayranı yok içmeye, atla gider sıçmaya.

Abdal, abdalın ne umduğunu ister ne de bulduğunu.

Astığı astık, kestiği kestik.

Aşağı tükürsem sakal, yukarı tükürsem bıyık.

Anasına bak kızını, kenarına bak bezini al.

Ağır taş oynamaz.

Bayram değil, seyran değil, eniştem beni niye öptü?

Düğün evinde deve var, acık acık eve var.

Eşeğin uyuzu suyun gözünden içermiş.

Ektiğim nohut biçtiğim nohut. Şehre gittin de leblebi mi oldun?

El elin eşeğini türkü çağırarak ararmış.

Ele ayrana gidiyi, küleği ardına dutuyu.

El eliyle yılan tut, yarısını yalan tut.

El ile gelen, yel ile gider.

Göl yerinden su eksik olmaz.

Garip kuşun yuvasını Allah yapar.

Horasan’da halı dokunur, enine mi uzununa mı?

İşten artmaz , dişten artar.

İt ile uğraşmaktansa çalıyı dolaşmak yeğdir.

Kargaya bokun ilaç demişler, dalın ucuna sıçmış.

Kork korkmazdan, utan utanmazdan.

Kızını dövmeyen dizini döver.

Ne sıçtın ki avucuma, ne sürteyim yüzüne.

Ne Şamın şekeri, ne Arab’ın yüzü.

Önümüz kavurga kavuruyu, ardımız harman savuruyu.

Sen bir garip abdalsın, gümüş zurna neyine.

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.

Tut da Karataş’tan tut.

Yanılan Bağdat’tan döner.

İlençler:

Şom ağızlı.

İbrık ağızlı.

Boynu altında kalasıca.

Damların deliğinde kalasıca.

Tatarhamı tutasıca.

Karayılanlar sokasıca.

Töremeyisice.

Cin fikirli.

Gafıl gadalara gidesice.

Yanı garaya gidesice.

Ciğerin burnundan gele.

Ağzı yere gelesice.

Canı çıkasıca.

Lal olasıca.

Südüklüğüne kara yeller durasıca.

Dillerin alına.

Yiğit yanı yere gelesice .

Çektiğimden çok çekesice (Hayırsız geline).

Allah koltuğundan dürte.

Karga daldan dala, yalan isen boynun altında kala.

Dilekler:

Allah işini rast getire.

Hacı Bektaş yoldaşın ola.

Şah-ı Merdan yoldaşın ola.

Kızıldeli işini rast getire.

Allah analı babalı büyüte.

Hızır yoldaşın ola.

Ayağına taş değmeye.

Sağ gide, selamet dönesin.

Allah bir yastıkta kocatsın.

Kolu Kesik Celal Abbas yoldaşın ola.

Kızım bahtın ağ gele.

Düğünün hayırlı, bayramın kudümlü ola.

Allah ağzımızın tadını bozmaya.

Gadan alayım.

Ali kılavuzun, Fatma Ana şefaatçin ola.

Karga hayırlı haber getiresin.

Temizlik imanın nurudur.

İnsanlığa yeter olmaz.

Misafir Ali’dir ya da Ali’nin konuğudur.

Gelin gidecek kıza :

Allah yerine yakıştırsın.

Bir yastıkta kocayasın.

Allah geri yanına baktırmasın, babam evi var dedirtmesin.

Başın devletli, ayağın kudümlü olsun.

..

Erkek evlât için:

Allah iyilere duş getirsin.

Alnına karayazı çalınmasın.

Sağ gide, salim dönesin.

Ali yoldaşın, kamber kılavuzun ola.

Değişik inanışlar:

Leylek ağzında çöp getirirse bolluk olur.

Baykuş sesi ile kara haber gelir.

Tilki harmanda çecden atlarsa bereket getirir.

Tilki ve deveye erenler denir. Uğurlu sayılır.

Leylek ağzında çapıt getirirse ölü çok olur.

Köpek uluduğunda terliği ters çevirirsen kötülükler uzaklaşır.

Köpekte Azrail tüyü varmış.

(Köpeğe) Sahibinin başını yiyen, bu nasıl uluma.

Serçe ağladığı zaman ölürmüş.

Kanatlanan karıncanın zevali yakındır.

Yılan cennetten kovulmadır.

Erenlerden bazıları kurt donunda, çobandan kurban almaya gelir imiş.

Kurbağaların çok öttüğü yıl bolluk olur.

Koyun melâike, keçi şeytandır.

Bulutta deve resmi, yağmur yağacağına işarettir.

Kuzeydoğudan esen ve bulutu şişiren rüzgara pörük denir.

Kuzeybatıdan esen yel. Poyraz, güneybatıdan esen yele hele yeli denir (kıtlık getirir)

Kuzeybatıdan esen sert yele kara yel denir.

Cuma günü işe gidilmez, hamur edilmez, ev süpürülmez, banyo yapılmaz.

Pazar günü uğurlu sayılır.

Yeni ay doğunca: “Taze aylar hürmetine Ya Rabbi! Çoluk çocuğumuzun dişini, başını ağrıtmayasın. Bol kazançlar veresin” diye dua edilir.

Yatarken edilen dua: “Yattım sağıma, döndüm soluma, sığındım süphanıma, benden selam olsun varacak vatanıma, melekler şahit olsun dinime imanıma.

Karadirek’ten kalkan bulut tehlikelidir.

Aliseydi’den kalkan bulut, eve gel üstünü kurut.

Kıbleden gelen bulut “Yağdıran”dır.

Doğudan yani Karaca’dan gelen bulut, karı çok yağdırır.

Hz. Ali, kafirlerin elinden kaçmış bir gemi ile denizi geçecekmiş. Gemide bir fare varmış, kedi fareyi yemiş. Hz. Ali’de  kediye: “Seni minareden atsalar bile sırtın yere gelmeye, dört ayak üstüne düşesin” demiş.

Keklik: Ali kavakta, Ali kavakta diye öterek Ali’yi düşmanlarına haber vermiş.

Kekliğin gagasındaki ve tırnağındaki al, Ali’nin kanıdır.

Hz. Ali kekliğe: “Kamalak olasın, kuluma tutulasın” demiş.

^K

Ali AKSÜT