Eski günler iyiydi(?)

Eski günler iyiydi(?)

İnsanlar ile hayvanlar bir arada uyum içerisinde yaşardı... Öyleki başımızdan bit, sırtımızda pire eksik olmazdı. Bu günkü gibi “Sokaktaki Dostlar,” evcil hayvanlar diye kedi köpek ilgisi yoktu. Zaten onlar ile bir ve beraberdik, her yerde ve her zaman. Mesela, malların konulduğu ahırın kapısı ile bizlerin odalarının ve mutfaklarının kapısı -çoğu evlerde - aynı salona açılırdı. Evimizin birtek ana kapısı vardı. Bu ana kapıdan mallarda, insanlarda aynı kapıdan eve girer çıkarlardı.

İnekler, danalar, eşekler, atlar aynı ana kapıdan dışkılayarak ortak kullanımımız olan salonlarımızın girerek ahırına giderdi. Bizlerde “soyka, tamda edecek yeri buldu” der, malların kirlettiği mayısları kürekler ile alır orayı süpürür odalarımıza ve evlik dediğimiz mutfaklarımıza girer çıkardık.

İneğin böğürtüsü, eşeğin anırışı, horozun ötüşü, çocukların çığırışı ile bizim bağıra çağıra masallar anlattığımız, dedikodular edip, bazan efkarlanıp bir türkü aldırmamız ile kahkahalar atarak ettiğimiz sohbetler birbirine karışarak hoş bir senfoni oluştururdu. Yatağımızın üzerindeki kedinin uyurken çıkardığı mırıltı, penceremizin önünde köpeğin ürmesi, tavandaki mertekten farenin başımıza toprak dökerken ki tıkırtısı ile bir bütünlük içerisinde yaşardık. 

Eski günler çok iyiydi.

İmar planından kimsenin haberi yoktu. Damlar (Evler) rastgele farklı anlayışlara göre(labirent gibi) dizilmiş ve iç içe ve karmaşık bir cadde ve sokak düzenleri, yada düzensizlikleri vardı. Bu böyle olunca, birinin evinin gübrelik olan arkası diğerinin evini önüne yada yan tarafına denk geliyordu.

Her damın bitişiğinde yada arkasında bir hayvan gübreliği vardı. Sizin damın arkasındaki gübrelik diğerinin damının önüne, diğerinin evinin arkasındaki gübrelikte kendinizin evinin önüne denk geliyordu. Yani doğa ile ile iç içeydik. Kir ile temizlik, güzellik ile çirkinlik birbirine karışmıştı. Bu ise bize gayet doğal, normal geliyordu. “Steril olmalı” denen bir kavram gündemimizde ve dilimizde yoktu.

Eski günler çok iyiydi.

Bu günkü gibi her yanı karo / fayansla kaplı, binlerce liralık bataryaların takıldığı duşu, duşu kabini, küvet, fokur fokur suların kaynadığı, gömme banyaların yada size suyla masaj yapan spaları olan, düğmesine basılıp yada musluğundan ayarlandığında istediğin zaman ve miktarda sıcak suların aktığı banyolar yoktu. Ter kokuları özel parfümlerimiz gibi kokar, hatta hepimiz aynı koktuğumuzdan pis kokularımızı bile alamazdık. Çünkü on, onbeş günde bir banyo yapabilirdik çoğu zaman. Banyo yapmak, kendi boş ağırlıkları 3-4 kğ olan, içerisindeki sularla her biri on kilogramı aşan bakır bakraçlar ile çeşmeden eve su taşımayı gerektirirdi. İş bununlada bitmez. Kazanlarda suyu ısıtırken iyice yanan tezek dumanı ile islenmeyi ve banyoda olamadığı için müsait(mahrem) bir yere teş(bakır ve aleminyum büyük leğen) koymak, çoğu zaman bu yer ineklerin bulunduğu ahır olurdu, oralarda yıkanmayı ve teştteki suları dökmeyi gerektiritirirdi.Yani iş uzun ve yorucu olduğundan, bu iş ertelenirdi ha ertelenirdi. 

Eski günler çok iyiydi.

Yemek  tabağı gibi pırıl pırıl kirletmeye kıyamayacağınız karbeyaz, yüzünüze gülen gibi duran taharet ve kendini  temizleme düğmesi olan porselen klozetler ve tuvalet(oo, yüz numara, kenef,hela son deyişle lavabo) taşları yoktu. Sıkıştığınızda duldalanacağınız ve hacetleneceğiniz yer, ya hayvan (ahırları)barınakları, yada dışarda genellikle hayvan gübrelerinin yığıldığı yerler ve oralardaki kuytulardı. Hayvan dışkıları ile insan dışkılarının karışımından oluşurdu doğal gübre. Yoktu üzerinde “sensetiv-hassas” yazan ıslak mendil ve kokulu iki yada üç katlı pamuktan yumuşak tuvalet kağıtları… Bulacağın taşla mı, bir kesekle mi bunların (ıslak mendil yada tuvalet kağıdının) işini yaparsın sana, koşullara kalmış. İbrikle bu işi yapanların sayısı bir köyde parmakla sayılamayacak kadar azdı.

Eski günler çok iyiydi.

Yaz sıcaklarında rahat uyuyabilmek için doğal klimadan yararlanırdık.  Bunun için damlara yün yataklarımızı serir, yorgaları üzerimize alır içerisine girerdik. Gecenin zifiri karanlığında sırtüstü yatar, büyük bir coşku ile gökteki yıldızlara bakarken hayallere ve ardından da binbir gece masalları gibi rüyalar gördüğümüz uykuya dalardık.  Bu gece çok iyi uyuduk dediğimiz gece ile kastettiğimiz, esen rüzgarın, fırtınanın üzerimizde ki yorganı alıp bir kenara savurmuş, evlerin bitişiğindeki gübreliklerden ve yerden kaldırdığı toz toprakla saçımızı, başımızı; ağzımızı, gözümüzü... doldurmuş olmasını kastederdik. Yani doğal klima bu idi. Gece akrep yada böcek vurmasının olmamasını, damın bacasından yada siyükten uykulu uykulu düşüp bir yerimizin kırılmamasını büyük bir şans sayardık. Hayatımız böyle hareketli ve neşeli geçerdi...

Eski günler çok iyiydi.

Bu muydu? O özlemle, derin ahlar çekerek dile dökmeye çalıştığımız mazi? Dünün nostaljisini yaparken güncelin ve atinin iyisi, güzeli doğrusunu neden düşüncenin konusu yapamıyoruz.

Eski güzel, iyi günler… Yok yok efendim, hiçbir şeyimiz yoktu; fakat “eskiden insanlık vardı, büyük küçük vardı” mı demek istiyorsunuz?

“Küçüklerin büyüklere saygısı kalmadı. Eski günler daha iyiydi,” ibaresinin  milattan önce altıncı yüzyılda da söylendiğini bir yazar anlatmıştı.

Bu sözlere cevap vermekte, verilecek cevabı anlamakta daha düzeyli eğitilmiş zeka gerektiriyor. Beni aşar; fakat yinede kanılarımı arz etmek isterim. “Normal’in kriteri, bir zaman ve mekanda çoğunluğun yapıp ettiği ve iyi doğru ve güzel kabul ettiği şeylerdir…”

“Değişen maddi dünyada yukarıdaki maddi hayat için bu gün iyiydi, güzeldi, doğruydu demenin hakikatte bir anlamı kaldı mı?.” Dünkü maddi hayatın normali ve iyisi, güzeli ve doğrusu “o” idi. Bu günün “yeni normali” açısından “o” iyi ve doğru tedavülden kalkmış geçmiş akçe pullara döndü…

Yani, “çağımızın yeni normali” çok değişti ve göz açıp kapayıncaya kadar hızla değişen bir dünya var ve  bunun içerisinde ona ayak uyduramayan, kendini zamanın ruhuna göre güncellemeyen  insanlar var…

Üç nokta olarak bu yazıya bölüm arası veriyorum. Eskiden vardı da şimdi yok denen “o insanlık” anlayışı ne idi? Bu hususta yapılacak yorumlara ve tanımlara( verilebilecek olası örneklere) göre ilerde yazacağım bir yazı ile cevap vermek istiyorum.

A.Sevim

19 Temmuz 2020